GAZİ Mustafa Kemal Atatürk'ün 19 Mayıs 1919'da Milli Mücadeleyi başlatmak için Bandırma Vapuru'yla Samsun'a gelişinin ardından, Amasya'ya gidişinde kullandığı 98 kilometrelik 'Kurtuluş Yolu'nun yeniden ortaya çıkarılması için başlatılan çalışmalar hızlandı. Yolun o dönemin ruhuna uygun hale getirilmesi için çalışmalar yapılırken 1919'un 100'üncü yılı olan 2019'da projenin tamamlanmış olacağı belirtildi.

Mustafa Kemal Atatürk, silah arkadaşlarıyla birlikte Kurtuluş Savaşı'nı başlatmak üzere 19 Mayıs 1919'da Bandırma Vapuru'yla Samsun'a geldikten sonra şu an İlkadım İlçesi'nde bulunan ve Gazi Müzesi olarak hizmet veren Mıntıka Palas Oteli'ne yerleşti. Bir süre kent merkezinde kalan Atatürk, daha sonra milli mücadeleyi başlatmak için ilk olarak 25 Mayıs 1919'da Havza İlçesi'ne, ardından da 12 Haziran 1919'da Amasya'ya ulaştı.

Atatürk'ün kurtuluş ateşini yakmak için Samsun kent merkezinden Amasya'nın Suluova İlçesi'ne kadar gittiği 98 kilometrelik 'Kurtuluş Yolu'nun 98 yıl önceki ruha uygun hale getirilmesi için Samsun Büyükşehir Belediyesi 2 yıl önce harekete geçti. Osmanlı arşivlerindeki belgelerden ve 1957 yılına ait karayollarını gösteren haritalardan yararlanarak yapılan çalışmalar sonucunda 'Kurtuluş Yolu'nun orijinal güzergahı belirlendi.

Orijinal yolun korunması, güzergahın o dönemin koşullarına uygun hale getirilmesi için projeler hazırlandı. Atatürk'ün kullandığı makam otomobillerinden birisinin aynısı özel bir firmaya yaptırıldı. Kurtuluş Savaşı'nı başlatmak üzere Atatürk'ün Anadolu'ya açılmak için ilk yolcuğu yaptığı yol gün yüzüne çıkarılınca kentte de bir heyecan yarattı. Samsun Büyükşehir Belediyesi tarafından Kurtuluş yolu için başlatılan çalışmalara ise hız verildi.

Samsun Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Zennube Albayrak, 98 kilometrelik Kurtuluş Yolu'nun Atatürk'ün Samsun'da ilk adım attığı yer olan Tütün İskelesi'nden başladığını belirterek şu bilgileri verdi:

"Güzergah, Tütün İskelesi'nden sonra Cumhuriyet Meydanı, oradan Mıntıka Palas Oteli, Mecidiye Caddesi, Badırlı'yı takiben eski Ankara Yolu'na oturuyor. Tarihi izi ortaya çıkarmak için orada bir çalışmamız var. Kendi misyonuna da uygun olacak şekilde, hatta Atatürk Anıtı'nı da kapsayacak biçimde bir kentsel tasarım yarışması da yaptık. Katılım çok oldu ve güzel bir sonuç elde ettik. Kurtuluş Yolu çalışmasını böylece başlatmış olduk.

Bu arada özellikle eski dönemlerden kalan verileri toparladık. Örneğin karayollarında kullanılan sis çanları da bunlardan birisi. Bölgede virajlar olduğu, yol da dar oluğu için gelen ve giden araçların kontrolünü sağlamak üzere sis çanları varmış, uyarı anlamında kullanılırmış. Büyükşehir Belediye Başkanımız bu çanın bir örneğini Sivas'ta buldu ve o örneğe göre biz çanları tekrar yaptırıyoruz. Ayrıca kardan korunmak için insanların durduğu mekanlar varmış oraları da canlandıracağız. Sadece bir yol değil, o yol güzergahı içinde o ruhu yaşatmak istiyoruz. Bunun için de etrafını o dönemin yapıları ile imalatları ile yeniden yapmayı doldurmayı düşünüyoruz."

"Güzergaha kilometre taşlarını yaptırıp yeniden koymaya başladık. Kurtuluş Yolu tabelaları yerleştirdik. Güzergahta Susuz Han, Cümbüş Han, Dip Han, Doruk Han, Üç Han var. Hanların olduğu bölgeleri de canlandırıp simgesel olarak onlara bir işlev vereceğiz. Kimisi animasyon olarak görülebilecek, kimisinin de ciddi anlamda imalatını yapacağız. Hanlarla ilgili seyyahların bilgilerinden yararlandığımız gibi geçmiş dönemde olayları yaşamış olan bölge halkı ile görüştük bilgi aldık. Eski Samsun- Ankara Yolu üzerinde şoförlük yapmış olan kişilerle görüştük." 

1919 yılı ve sonrasındaki dönemde kullanılan at arabası, minibüs, kamyon, otobüs, traktör gibi ulaşım araçlarının aslına uygun olarak yeniden yaptırılıp güzergahta kullanılacağını kaydeden Albayrak şunları anlattı:

"İki aracın imalatı yapıldı sayı artırılacak. O yolda kullanılacak. İnsanlar o yoldan geçerken dümdüz bir yoldan geçiyor algısına kapılmasın, tarihi yaşasınlar istiyoruz. Nereden nereye geldik görsünler. Bu mücadele başladı ama şu anki koşullarda değildi. O dönemin ruhunu yansıtacak düzenlemeler yapalım istedik. Müzelerimiz olacak. Çakallı Han önünde bulunan iki tarihi köprünün yanındaki iki eski evi kamulaştırdık. Bu iki ev müze olacak. O zamanlar 'kete' adı verilen bir ekmek varmış ve o ekmeği alırlarmış. Bu ekmek üretilebilecek. Ayrıca yine güzergahta bulunan bir un fabrikasını da kamulaştırıp tescilini yaptık. Bu fabrika da müze olacak."